Franco de Franco (1585-1611) - Włoski protestancki męczennik kalwiński skazany w Polsce na śmierć za swoja wiarę. Z powodu gorliwego głoszenia we Włoszech, Franco został pochwycony i uwięziony przez inkwizycję w Beresci. Po 9 miesiącach uwięzienia Franco zbiegł z więzienia, lecz uznał ten czyn później za tchórzostwo i dręczyło go to że nie oddał od swojego życia w męczeńskiej śmierci za swoją wiarę ratując się ucieczką.
Po ucieczce dotarł do luterańskiej części Niemiec i w 1605 rozpoczął naukę na Uniwersytecie w Wittenberdze gdzie zarabiał na utrzymanie ucząc języka włoskiego i tańca. Następnie trafił do Wilna w Rzeczypospolitej gdzie postanowił głosić ewangelie i oddać swoje życie nie ratując się tym razem ucieczką.
W dniu 2 czerwca 1611 roku Franco udał się na miejsce procesji katolickiej odbywającej się z okazji uroczystości Bożego Ciała. Stanął obok jednego z ołtarzy, wzniesionych na jej trasie i kiedy wierni z sakramentem eucharystii zbliżyli się, tak przemówił do nich:
„Wy niebożęta zaślepieni, wielkie bałwochwalstwo czynicie, gdy opłatkowi cześć oddawajcie i śpiewacie o nim […] Bogu chwałę oddawajcie, który jest w niebiosach, a bałwochwalstwa zaniechajcie, ani boskiej chwały rzeczom ziemskim nie dawajcie!”
Jezuita Piotr Skarga
Świadkiem tego był obecny nuncjusz apostolski a także jezuita Piotr Skarga, tłum po słowach Franco rzucił się na niego i go pobił, po czym wrzucono go do więzienia. Podczas rozprawy sądowej biskup rzymski usunął osoby postronne z postępowania i próbował zarzucać Franco spiski zabójstwa rodziny królewskiej, Piotr Skarga domagał się jak najsurowszego ukarania Franco najwyższą karą. Franco odrzucił fałszywe zarzuty spisku przeciwko rodzinie królewskiej i wezwał biskupa mówiąc by:
"nie zwodził ludu i nie kazał kłaniać się bałwanom, ale głosił czyste słowo Boże"
Po odmowie przyznania się do fikcyjnego spisku Franco został poddany cało nocnym torturom lecz nie został złamany i nie przyznał się do stawianych zarzutów. Francowi zaoferowano szansę uratowania swojego życia w zamian za wyrzeczenie się swojej wiary i nawrócenie na rzymski katolicyzm, ten odmówił.
Egzekucje Franco przeprowadzono w lochach by nie wystawiać jej na widok publiczny obawiając się zamieszek, Francowi wyrwano żywcem język i pocięto na kawałki które umieszczono publicznie na pręgierzu przed ratuszem. Następnie ciało spalono a prochy wsypano do rzeki.
Po egzekucji Franco rzymscy katolicy zaczęli napadać na protestantów, 2 i 3 lipca w Wilnie uczniowie jezuiccy napadli na kalwiński zbór, plądrując go i niszcząc oraz śmiertelnie pobili posługującego protestanta Marcina Tertuliana po czym cały zbór podpalili. Jezuici bronili napadów na innowierców, spawrcy nie zostali ukarani.